Τουλάχιστον 10 εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο ζουν σήμερα ως απάτριδες. Τα Ηνωμένα Έθνη εγκαινίασαν εκστρατεία για την εξάλειψη του προβλήματος εντός μίας δεκαετίας.
Οι απάτριδες, δηλαδή οι άνθρωποι οι οποίοι δεν φέρουν την εθνικότητα καμίας χώρας, δεν απολαμβάνουν τα θεμελιώδη δικαιώματα και τα προνόμια τα οποία οι περισσότεροι θεωρούν δεδομένα. Δεν μπορούν να εργαστούν, να έχουν πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας, να παντρευτούν. Συχνά καταλήγουν απόκληροι, συλλαμβάνονται ή είναι εξαιρετικά ευάλωτοι στην εκμετάλλευση, υπογράμμισε το Ίδρυμα Τόμσον Ρόιτερς.
Ακολουθούν παραδείγματα με χώρες όπου παρατηρείται το φαινόμενο
ΜΙΑΝΜΑΡ (πρώην Βιρμανία): Η κοινότητα των Ροχίνγκια που κατοικεί στα δυτικά της χώρας υφίσταται διακρίσεις. Σε αντίθεση με την πλειονότητα των κατοίκων που είναι βουδιστές, εκείνοι είναι μουσουλμάνοι με καταγωγή από τη Νότια Ασία. Το 1982, η Μιανμάρ ψήφισε νόμο που τους στερεί την πρόσβαση στην ιθαγένεια. Πολλοί από αυτούς κατέφυγαν στο Μπανγκλαντές το 1991 και το 1992, ύστερα από κυβερνητική καταστολή. Δεκάδες χιλιάδες άλλοι εγκατέλειψαν τη χώρα έπειτα από εθνοτικές συγκρούσεις το 2012. Στη Μιανμάρ εκτιμάται ότι ζουν περίπου 800.000 με 1,33 εκατομμύρια Ροχίνγκια και 200.000 με 500.000 στο Μπανγκλαντές. Κάποιοι καταλήγουν να πωλούνται ως σκλάβοι.
ΚΟΥΒΕΪΤ: Πολλοί άνθρωποι που ανήκουν στις νομαδικές φυλές των Βεδουϊνων δεν έλαβαν την ιθαγένεια όταν η χώρα ανεξαρτητοποιήθηκε το 1961. Οι απόγονοί τους είναι γνωστοί ως «μπιντούν», το οποίο στα αραβικά σημαίνει “χωρίς” (εθνικότητα). Υπολογίζεται ότι περίπου 93.000 με 140.000 μπιντούν ζουν σήμερα στο Κουβέιτ και πολλοί άλλοι σε άλλα σημεία του κόσμου. Δεν έχουν πρόσβαση στη δωρεάν εκπαίδευση, την περίθαλψη και σε πολλούς εργασιακούς χώρους.
ΑΚΤΗ ΕΛΕΦΑΝΤΟΣΤΟΥ: Στη διάρκεια του 20ου αιώνα, η Ακτή Ελεφαντοστού ενθάρρυνε εκατομμύρια μεταναστών, κυρίως από την Μπουρκίνα Φάσο, το Μαλί και την Γκάνα, να εργαστούν στις φυτείες βαμβακιού και καφέ της χώρας. Τουλάχιστον το ένα τέταρτο του πληθυσμού εκτιμάται ότι έχει καταγωγή από άλλη χώρα. Το ζήτημα του ποιός είναι αυτόχθων και ποιός όχι πυροδότησε δύο εμφυλίους πολέμους. Ο ΟΗΕ εκτιμά ότι στη χώρα ζουν 700.000 απάτριδες.
ΣΥΡΙΑ: Το 1962, πολλοί Κούρδοι στα βορειοανατολικά στερήθηκαν την ιθαγένειά τους. Η οργάνωση Human Rights Watch υποστηρίζει ότι η κίνηση αυτή εντασσόταν σε σχέδιο “εξισλαμισμού” του πληθυσμού. Πριν από τον πόλεμο στη Συρία ζούσαν περίπου 300.000 απάτριδες Κούρδοι. Αντιδρώντας στη λαϊκή εξέγερση το 2011, ο πρόεδρος Μπασάρ αλ Άσαντ δεσμεύτηκε ότι θα παραχωρήσει υπηκοότητα σε πολλούς απάτριδες Κούρδους. Σύμφωνα με εκτίμηση του 2013, ο αριθμός των απάτριδων έχει μειωθεί σε 160.000, αλλά αυτό κατά πάσα πιθανότητα οφείλεται στο ότι πολλοί εγκατέλειψαν τη χώρα για να γλιτώσουν από τον πόλεμο. Ειδικοί, πάντως, προειδοποιούν ότι τα βρέφη που γεννιούνται από γυναίκες πρόσφυγες από τη Συρία που έχουν καταφύγει στο Λίβανο ή στην Ιορδανία κινδυνεύουν να καταλήξουν χωρίς πατρίδα.
ΝΕΠΑΛ: Εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι θεωρείται ότι είναι απάτριδες στο Νεπάλ παρότι δεν υπάρχουν επίσημα στοιχεία. Μέρος του προβλήματος οφείλεται στους νόμους που απαγορεύουν στις γυναίκες να “κληροδοτούν” την εθνικότητα στα παιδιά τους. Επίσης, υπάρχουν απάτριδες που απελάθηκαν από το Μπουτάν τη δεκαετία του 90.
ΤΑΪΛΑΝΔΗ: Περισσότεροι από 500.000 άνθρωποι είναι απάτριδες. Πολλοί από αυτούς προέρχονται από φυλές που κατοικούν στα βουνά όπως οι Γιάο, Χμονγκ και Κάρεν που κατοικούν στα ορεινά σύνορα με την Μιανμάρ και το Λάος κι έχουν δικό τους πολιτισμό και γλώσσα. Η κυβέρνηση αρνείται να τους παραχωρήσει ταυτότητα ή πρόσβαση στις κρατικές υπηρεσίες καθιστώντας τους ευάλωτους στην εμπορία ανθρώπων (trafficking).
ΔΟΜΙΝΙΚΑΝΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ: Την τελευταία δεκαετία, η κυβέρνηση της χώρας προχώρησε σε αλλαγές στη νομοθεσία περί ιθαγένειας που αφορά κυρίως τους κατοίκους με καταγωγή από την Αϊτή οι οποίοι έχουν όμως γεννηθεί στη Δομινικανή Δημοκρατία. Επειτα από δικαστική απόφαση του 2013, σε συνδυασμό με μεταρρυθμίσεις που προηγήθηκαν, περίπου 210.000 άνθρωποι κατέληξαν απάτριδες.
ΙΡΑΚ: Ο αριθμός των απάτριδων εκτιμάται ότι ανέρχεται σε 120.000, αλλά η κυβέρνηση τον αμφισβητεί και μέχρι που ενέσκηψε η παρούσα κρίση βρισκόταν υπό αναθεώρηση. Υπάρχουν πολλές κατηγορίες απάτριδων στη χώρα, περιλαμβανομένων των Κούρδων σιιτών της κοινότητας των Φάιλι. Το 1980, 220.000 με 300.000 Κούρδοι Φάιλι στερήθηκαν την ιθαγένεια και πολλοί υποχρεώθηκαν να περάσουν από τη μεθόριο στο Ιράν.
ΕΣΘΟΝΙΑ/ΛΕΤΟΝΙΑ/ΡΩΣΙΑ: Οταν διαλύθηκε η Σοβιετική Ένωση, πολλοί Ρώσοι εγκλωβίστηκαν στα νεοσυσταθέντα κράτη της Βαλτικής και χαρακτηρίστηκαν “μη πολίτες”. Στην Εσθονία και στη Λετονία, οι Ρώσοι έχουν δυσκολίες απόκτησης της ιθαγένειας και συχνά πέφτουν θύματα διακρίσεων. Σύμφωνα με στοιχεία του ΟΗΕ για το 2013, υπάρχουν περισσότεροι από 90.000 Ρώσοι απάτριδες στην Εσθονία και τουλάχιστον 280.000 στη Λετονία. Στη Ρωσία κατοικούν 178.000 απάτριδες.
ΕΥΡΩΠΗ: Οι Ρομά, οι οποίοι κατάγονται από την Ινδία, είναι συγκεντρωμένοι στην κεντρική και ανατολική Ευρώπη. Δεκάδες χιλιάδες από αυτούς δεν έχουν εθνικότητα. Υστερα από τον διαμελισμό της Τσεχοσλοβακίας και της Γιουγκοσλαβίας, τα διάδοχα κράτη ισχυρίστηκαν ότι οι άνθρωποι αυτοί ανήκαν κάπου αλλού. Άλλοι Ρομά στο Κόσοβο και στη Βοσνία έχουν καταλήξει απάτριδες εξαιτίας του εκτοπισμού τους από τον πόλεμο. Οικογένειες Ρομά συχνά δεν δηλώνουν τη γέννηση των παιδιών τους και δεν φέρουν τίτλους ιδιοκτησίας προτιμώντας να κληροδοτούν ανεπίσημα την περιουσία τους σε συγγενείς τους, γεγονός που καθιστά δύσκολο να αποδείξουν την καταγωγή τους.
ΜΑΛΑΙΣΙΑ: Δεκάδες χιλιάδες παιδιά στο κρατίδιο Σαμπάχ στο Βόρνεο είναι απάτριδες. Είναι παιδιά Ινδονήσιων ή Φιλιππινέζων που έχουν μεταναστεύσει εκεί για να εργαστούν. Δεν έχουν δικαιώματα στην εκπαίδευση και στην περίθαλψη και πολλοί καταλήγουν στην παρανομία, εκμεταλλευόμενοι την παιδική εργασία.
