Σήμερα νομίζουμε ότι είμαστε οι μοναδικοί κυρίαρχοι του πλανήτη. Και είμαστε. Ο Homo sapiens, εμείς δηλαδή, καταφέραμε να επιβιώσουμε και να φέρουμε τον κόσμο στα μέτρα μας. Αλλά η ιστορία δεν ήταν πάντα έτσι. Κάποτε, δεν ήμασταν το μοναδικό «ανθρώπινο» είδος στη γειτονιά.
Μέχρι και πριν από 40.000 χρόνια, η Γη φιλοξενούσε διάφορα είδη ανθρώπων. Η εξέλιξη δεν ήταν μια ευθεία γραμμή, όπως βλέπουμε στα σχολικά βιβλία, αλλά ένα χαοτικό μπέρδεμα. Ζούσαμε παράλληλα, μερικές φορές συναντιόμασταν και, όπως δείχνουν τα στοιχεία, είχαμε και… πάρε-δώσε. Ας δούμε ποιοι ήταν αυτοί οι 7 παράξενοι αλλά και τόσο οικείοι συγγενείς μας που χάθηκαν στον χρόνο.
1. Οι διάσημοι ξάδελφοι: Νεάντερταλ (Homo neanderthalensis)
Τους ξέρουμε όλοι. Ζούσαν στην Ευρώπη και την Ασία για εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια. Δεν ήταν όμως τα άγρια κτήνη που φανταζόμαστε. Ήταν κοντόχοντροι για να αντέχουν το κρύο, με μεγάλα δόντια και έντονα φρύδια, αλλά είχαν πολιτισμό. Φόραγαν ρούχα, έφτιαχναν εργαλεία, έκαναν τέχνη και έθαβαν τους νεκρούς τους – κάτι που δείχνει συναισθηματική νοημοσύνη.
Το πιο ενδιαφέρον; Δεν εξαφανίστηκαν τελείως. Το DNA μας λέει ότι ζευγαρώσαμε μαζί τους. Σήμερα, ο μέσος άνθρωπος (εκτός Αφρικής) κουβαλάει μέχρι και 4% DNA Νεάντερταλ. Κανείς δεν ξέρει σίγουρα πώς εξαφανίστηκαν. Τους εξοντώσαμε εμείς; Αφομοιώθηκαν; Ή απλά δεν άντεξαν την κλιματική αλλαγή και την έλλειψη τροφής όταν τελείωσε η Εποχή των Παγετώνων;
2. Το μυστήριο της Νότιας Αφρικής: Homo naledi
Αυτοί είναι μια φρέσκια ανακάλυψη. Βρέθηκαν μόλις το 2013 σε μια σπηλιά στη Νότια Αφρική και μπέρδεψαν τους επιστήμονες. Είχαν πόδια σαν τα δικά μας (περπατούσαν όρθιοι), αλλά χέρια με καμπύλα δάχτυλα, που σημαίνει ότι σκαρφάλωναν ακόμα στα δέντρα σαν πίθηκοι.
Είχαν μικροσκοπικό εγκέφαλο (το 1/3 του δικού μας) και έζησαν περίπου πριν από 300.000 χρόνια. Υπάρχει μια θεωρία ότι ίσως έθαβαν τους νεκρούς τους βαθιά στις σπηλιές, κάτι που αν ισχύει, αλλάζει όλα όσα ξέραμε για τη νοημοσύνη των ειδών με μικρό εγκέφαλο, αν και πολλοί επιστήμονες διαφωνούν ακόμα.
3. Τα «Χόμπιτ»: Homo floresiensis
Εδώ μιλάμε για την πιο παράξενη περίπτωση. Ζούσαν απομονωμένοι στο νησί Φλόρες της Ινδονησίας μέχρι και πριν από 50.000 χρόνια. Το χαρακτηριστικό τους; Ήταν μικροσκοπικοί. Οι ενήλικες έφταναν μετά βίας το ένα μέτρο, γι’ αυτό και πήραν το παρατσούκλι «Χόμπιτ».
Παρά το μικρό τους μέγεθος και τον μικρό εγκέφαλο, έφτιαχναν εργαλεία. Πιθανότατα συρρικνώθηκαν λόγω του φαινομένου του «νάνου των νησιών» (όταν οι πόροι είναι λίγοι, τα είδη μικραίνουν για να επιβιώσουν). Το πότε εξαφανίστηκαν συμπίπτει ύποπτα με την άφιξη του Homo sapiens στην περιοχή. Μάλλον εμείς βάλαμε το χεράκι μας…
4. Οι νάνοι των Φιλιππίνων: Homo luzonensis
Μετά τα Χόμπιτ, βρέθηκε κι άλλο μικρόσωμο είδος, αυτή τη φορά στο νησί Λουζόν των Φιλιππίνων. Τα μόνα που έχουμε είναι μερικά δόντια και οστά, αλλά είναι αρκετά για να καταλάβουμε ότι πρόκειται για ξεχωριστό είδος.
Είχαν ακόμα πιο μικρά δόντια από τα Χόμπιτ και χέρια/πόδια που θύμιζαν περισσότερο πίθηκο, παρόλο που ζούσαν την ίδια εποχή με εμάς. Φαίνεται πως κι αυτοί περνούσαν χρόνο στα δέντρα.
5. Οι πρώτοι χτίστες: Homo heidelbergensis
Αυτοί ήταν οι «σκληροί» της παρέας. Έζησαν πριν από εμάς και θεωρούνται πιθανοί πρόγονοι τόσο δικοί μας όσο και των Νεάντερταλ. Ήταν οι πρώτοι που έχτισαν απλά σπίτια από ξύλο και πέτρα και κυνηγούσαν μεγάλα θηράματα όπως ελάφια, άλογα, ακόμα και λιοντάρια!
Ήταν σωματώδεις, σαν τους Νεάντερταλ, και είχαν μυαλό σχεδόν όσο το δικό μας. Εξαπλώθηκαν από την Αφρική στην Ευρώπη και άνοιξαν τον δρόμο για τα επόμενα είδη.
6. Ο «Δράκος» της Κίνας: Homo longi
Η ιστορία της ανακάλυψής του είναι για ταινία. Το 1933, ένας εργάτης στην Κίνα βρήκε ένα τεράστιο κρανίο. Για να μην το πάρουν οι Ιάπωνες κατακτητές, το έκρυψε σε ένα πηγάδι για 85 χρόνια! Το αποκάλυψε στην οικογένειά του λίγο πριν πεθάνει.
Το 2021 μελετήθηκε και ονομάστηκε «Homo longi» (Άνθρωπος Δράκος). Είχε τεράστιο κρανίο, τετράγωνες κόγχες ματιών και μάλλον είναι πιο στενός συγγενής μας ακόμα και από τους Νεάντερταλ. Ζούσε πριν από περίπου 146.000 χρόνια.
7. Τα φαντάσματα: Οι Ντενίσοβαν
Τους λέμε «φαντάσματα» γιατί ξέρουμε ελάχιστα για την εμφάνισή τους, αλλά πολλά για το DNA τους. Βρέθηκαν λίγα κοκαλάκια στη Σιβηρία και στο Θιβέτ. Η γενετική ανάλυση όμως έδειξε το εξής σοκαριστικό: Ζευγάρωσαν και αυτοί με τους σύγχρονους ανθρώπους.
Πολλοί λαοί στον Ειρηνικό Ωκεανό και ιθαγενείς της Αυστραλίας έχουν DNA Ντενίσοβαν. Κάποιοι επιστήμονες λένε ότι μπορεί να είναι το ίδιο είδος με τον «Άνθρωπο Δράκο» της Κίνας, αλλά αυτό μένει να αποδειχθεί. Το σίγουρο είναι πως έζησαν μέχρι πρόσφατα, ίσως να ήταν οι τελευταίοι που εξαφανίστηκαν πριν μείνουμε μόνοι μας.
