Tα γαλανά μάτια είναι ένα μάλλον πρόσφατο χαρακτηριστικό στον άνθρωπο.
Σύμφωνα με μελέτη του 2014, οι αρχαιότερες ενδείξεις για γαλανά μάτια στην Ευρώπη προέρχονται από γενετικές εξετάσεις στο σκελετό ενός άνδρα που έζησε στην Ισπανία πριν από περίπου 7.000 χρόνια.
Θεωρείται βέβαιο ότι o Homo sapiens είχε σκούρα μάτια όταν πρωτοεμφανίστηκε στην Αφρική. Τα πρώτα γαλάζια μάτια πρέπει να εμφανίστηκαν πριν από 6 με 10 χιλιάδες χρόνια, όταν μια μετάλλαξη αραίωσε τις καφετί χρωστικές του ματιού, αναφέρουν ερευνητές του Πανεπιστημίου της Κοπεγχάγης, στη Δανία, με επικεφαλής τον Χανς Άιντμπεργκ. Υποστηρίζουν μάλιστα ότι όλοι οι γαλανομάτηδες έχουν κοινό πρόγωνο.
Μέχρι σήμερα έχουν βρεθεί τουλάχιστον 15 γονίδια που εμπλέκονται στο χρώμα των ματιών. Το σημαντικότερο εκτιμάται πως είναι το γονίδιο OCA2, το οποίο ρυθμίζει την παραγωγή της μελανίνης. «Στην αρχή όλη είχαμε καστανά μάτια», λέει ο ο Άιντμπεργκ ο οποίος ήταν ο πρώτος που βρήκε, το 1996, το ρόλο του γονιδίου OCA2 στο χρώμα των ματιών.
Ίδια μετάλλαξη για τους γαλανομάτηδες
Σε μια νέα μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Human Genetics, ο Άιντμπεργκ και οι συνεργάτες του παρουσίασαν γενετικές αναλύσεις σε δεκάδες γαλανομάτηδες από τη Δανία, την Τουρκία και την Ιορδανία. Όλοι τους βρέθηκαν να φέρουν την ίδια μετάλλαξη, ένδειξη ότι όλοι οι γαλανομάτηδες έχουν την ίδια καταγωγή.
Η μελανίνη δίνει το χρώμα στα μαλλιά και στo δέρμα και υπάρχει στην ίριδα του ματιού δίνοντας την απόχρωση των καφέ και μαύρων ματιών. Όμως, στα γαλανά και πράσινα μάτια η κατάσταση είναι πιο σύνθετη. Οι αποχρώσεις αυτές δεν οφείλονται σε γαλάζιες ή πράσινες χρωστικές ουσίες. Το χρώμα εμφανίζεται ως αποτέλεσμα της εκτροπής των ακτίνων φωτός, όταν συναντούν το μπροστινό στρώμα της ίριδας. Το μπλε φως εκτρέπεται περισσότερο από ό,τι το πράσινο και το κόκκινο, και η διαφορά αυτή δίνει τη γαλάζια ή πράσινη απόχρωση σε όσους έχουν λίγη μελανίνη στην ίριδα. Το ίδιο φαινόμενο αποτελεί αιτία για το μπλε χρώμα του ουρανού.
Σύμφωνα με τους ερευνητές, οι άνθρωποι με καστανά ή πράσινα μάτια παρουσιάζουν μεγάλη ποικιλότητα στην ποσότητα μελανίνης στην ίριδα. Οι γαλανομάτηδες, αντίθετα, μοιάζουν πολύ μεταξύ τους ως προς τη μελανίνη, ένδειξη ότι το γαλάζιο χρώμα έχει διαφορετική γενετική προέλευση.
Όπως επισημαίνει ο Άιντμπεργκ, η μετάλλαξη των γαλανών ματιών δεν είχε αρνητική επίδραση και αυτό της επέτρεψε να διαδοθεί. Τα γαλανά μάτια είναι σήμερα συνηθισμένα στη Βόρεια και την Ανατολική Ευρώπη, και ιδιαίτερα στη Βαλτική.
