Ο Αμερικανός νομπελίστας οικονομολόγος Πολ Κρούγκμαν εντοπίζει στον πόλεμο της Ρωσίας στην Ουκρανία τα τρωτά σημεία του “οικοσυστήματος Πούτιν” που εξηγούν γιατί ο Ρώσος πρόεδρος θα βγει από αυτόν τον πόλεμο ηττημένος.
“Η Ρωσία είναι μια υπερδύναμη Ποτέμκιν” είναι ο τίτλος της ανάλυσής του που δημοσιεύεται στους New York Times και υπό το πρίσμα που εξετάζει τις ραγδαίες εξελίξεις των τελευταίων ημερών, η Ρωσία παρομοιάζεται με το θρυλικό θωρηκτό της Ρωσικής Αυτοκρατορίας που στασίασε, ύψωσε κόκκινη σημαία και έγινε ο προάγγελος του ξεσηκωμού εναντίον του Τσάρου.
Προσοχή, έρχεται η άνοιξη!
Προσοχή, Βλάντιμιρ Πούτιν: Έρχεται η άνοιξη. Και όταν συμβεί αυτό, θα έχεις χάσει μεγάλο μέρος από ό,τι μόχλευση σου είχε απομείνει. Πριν εισβάλει ο Πούτιν στην Ουκρανία, θα μπορούσα να περιέγραφα τη Ρωσική Ομοσπονδία ως μια μεσαίου μεγέθους δύναμη που ξεπερνά το βάρος της εν μέρει εκμεταλλευόμενη τους διχασμούς της Δύσης και τη διαφθορά, εν μέρει διατηρώντας έναν ισχυρό στρατό. Από τότε, όμως, δύο πράγματα έχουν ξεκαθαρίσει.
Αυταπάτες μεγαλείου και τσαρική αυτοκρατορία
Πρώτον, ο Πούτιν έχει αυταπάτες μεγαλείου. Δεύτερον, η Ρωσία είναι ακόμη πιο αδύναμη από ό,τι φαίνεται να έχουν συνειδητοποιήσει οι περισσότεροι άνθρωποι, συμπεριλαμβανομένου και εμένα. Είναι προφανές εδώ και καιρό ότι ο Πούτιν θέλει απεγνωσμένα να αποκαταστήσει το καθεστώς της Ρωσίας ως Μεγάλης Δύναμης.
Η ήδη διαβόητη ομιλία του “δεν υπάρχει τέτοιο πράγμα όπως η Ουκρανία”, στην οποία καταδίκασε τον Λένιν (!) επειδή έδωσε στον γείτονά του αυτό που ο Πούτιν θεωρεί ψεύτικη αίσθηση εθνικής ταυτότητας, κατέστησε σαφές ότι οι στόχοι του ξεπερνούν την αναδημιουργία της Σοβιετικής Ένωσης. προφανώς θέλει να αναδημιουργήσει την τσαρική αυτοκρατορία. Και προφανώς σκέφτηκε ότι θα μπορούσε να κάνει ένα μεγάλο βήμα προς αυτόν τον στόχο με έναν σύντομο, νικηφόρο πόλεμο.
Like everyone else, obsessively tracking the invasion of Ukraine with dread — but also inspiration and hope. Heroism in the defense of freedom has not vanished from the world.
— Paul Krugman (@paulkrugman) February 26, 2022
Τα αναποτελεσματικά ρωσικά logistics
Μέχρι στιγμής, τα πράγματα δεν έχουν εξελιχθεί όπως τα είχε προγραμματίσει. Η ουκρανική αντίσταση υπήρξε σκληρή. Ο στρατός της Ρωσίας ήταν λιγότερο αποτελεσματικός από ό,τι διαφημίζεται. Με έχουν εντυπωσιάσει ιδιαίτερα οι αναφορές ότι τις πρώτες μέρες της εισβολής παρεμποδίζονταν από σοβαρά υλικοτεχνικά προβλήματα — δηλαδή, οι εισβολείς δυσκολεύτηκαν να παράσχουν στις δυνάμεις τους τα βασικά εφόδια του σύγχρονου πολέμου, πάνω απ’ όλα τα καύσιμα. Είναι αλήθεια ότι τα προβλήματα εφοδιασμού είναι συνηθισμένα στον πόλεμο.
Ωστόσο, τα logistics είναι ένα πράγμα στο οποίο τα προηγμένα έθνη υποτίθεται ότι είναι πολύ καλά. Αλλά η Ρωσία μοιάζει όλο και λιγότερο με προηγμένο έθνος. Η αλήθεια είναι ότι ήμουν γενναιόδωρος περιγράφοντας τη Ρωσία ως έστω και μεσαίου μεγέθους δύναμη. Η Βρετανία και η Γαλλία είναι μεσαίου μεγέθους δυνάμεις. Το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν της Ρωσίας είναι μόνο λίγο περισσότερο από το μισό της καθεμίας.
Φαινόταν αξιοσημείωτο ότι ένα τόσο οικονομικά λιποβαρές κράτος μπορούσε να υποστηρίξει έναν παγκόσμιας κλάσης, εξαιρετικά εξελιγμένο στρατό — και ίσως δεν μπορούσε. Αυτό δεν σημαίνει ότι η δύναμη που λεηλατεί την Ουκρανία δεν έχει τεράστια δύναμη πυρός και δεν μπορεί κάλλιστα να πάρει το Κίεβο. Αλλά δεν θα εκπλαγώ αν οι νεκροψίες για τον πόλεμο της Ουκρανίας δείξουν τελικά ότι υπήρχε πολύ περισσότερη σήψη στην καρδιά του στρατού του Πούτιν από ό,τι κατάλαβε κανείς.
Μια οικονομία βαθιά εξαρτημένη από το διεθνές εμπόριο
Και η Ρωσία αρχίζει να φαίνεται ακόμη πιο αδύναμη οικονομικά από ό,τι πριν ξεκινήσει τον πόλεμο. Ο Πούτιν δεν είναι ο πρώτος βάναυσος δικτάτορας που έγινε διεθνής παρίας. Από όσο μπορώ να πω ωστόσο, είναι ο πρώτος που το έκανε ενώ προεδρεύει μιας οικονομίας βαθιά εξαρτημένης από το διεθνές εμπόριο — και με μια πολιτική ελίτ, συνηθισμένη να αντιμετωπίζει τις δυτικές δημοκρατίες ως παιδική χαρά. Για τον Πούτιν, η Ρωσία δεν είναι μια ερμητική τυραννία όπως η Βόρεια Κορέα ή, εν προκειμένω, η παλιά Σοβιετική Ένωση. Το βιοτικό της επίπεδο συντηρείται από μεγάλες εισαγωγές βιομηχανικών αγαθών, που πληρώνονται κυρίως μέσω εξαγωγών πετρελαίου και φυσικού αερίου.
Αυτό αφήνει τη ρωσική οικονομία εξαιρετικά ευάλωτη σε κυρώσεις που μπορεί να διαταράξουν αυτό το εμπόριο, μια πραγματικότητα που αντικατοπτρίζεται στην απότομη βουτιά της αξίας του ρουβλίου τη Δευτέρα, παρά την τεράστια αύξηση των εγχώριων επιτοκίων και τις δρακόντειες προσπάθειες περιορισμού της φυγής κεφαλαίων. Πριν από την εισβολή, ήταν συνηθισμένο να μιλάμε για το πώς ο Πούτιν είχε δημιουργήσει το “φρούριο Ρωσία”, μια οικονομία απρόσβλητη από οικονομικές κυρώσεις, συσσωρεύοντας ένα τεράστιο πολεμικό σεντούκι αποθεμάτων ξένου συναλλάγματος.
Natural gas gives Putin some economic leverage. But important to remember that Russia is by no means an economic superpower pic.twitter.com/edxO23Y8zF
— Paul Krugman (@paulkrugman) February 26, 2022
Τα συναλλαγματικά αποθέματα δεν είναι σακούλες με μετρητά
Τώρα, όμως, μια τέτοια συζήτηση φαίνεται αφελής. Τι είναι τελικά τα συναλλαγματικά αποθέματα; Δεν είναι σακούλες με μετρητά. Ως επί το πλείστον, αποτελούνται από καταθέσεις σε τράπεζες του εξωτερικού και κατοχή χρέους άλλων κυβερνήσεων – δηλαδή, περιουσιακά στοιχεία που μπορούν να δεσμευτούν εάν το μεγαλύτερο μέρος του κόσμου ενωθεί εκφράζοντας αποστροφή και καταδίκη ενάντια στη στρατιωτική επιθετικότητα μιας κυβέρνησης-απατεώνα.
Είναι αλήθεια ότι η Ρωσία διαθέτει επίσης σημαντική ποσότητα χρυσού στη χώρα. Αλλά πόσο χρήσιμος είναι αυτός ο χρυσός ως τρόπος πληρωμής για πράγματα που χρειάζεται το καθεστώς Πούτιν; Μπορείτε πραγματικά να διεξάγετε σύγχρονες επιχειρήσεις μεγάλης κλίμακας με ράβδους χρυσού;
Τέλος, όπως σημείωσα την περασμένη εβδομάδα, οι ολιγάρχες της Ρωσίας έχουν κρύψει τα περισσότερα από τα περιουσιακά τους στοιχεία στο εξωτερικό, που πλέον είναι υπό δέσμευση ή κατάσχεση, εφόσον οι δημοκρατικές κυβερνήσεις καταφέρνουν να συσπειρωθούν σε κοινή βούληση.
Θα μπορούσατε να πείτε ότι η Ρωσία δεν χρειάζεται αυτά τα περιουσιακά στοιχεία, πράγμα που είναι αλήθεια. Αλλά όλα όσα έχει κάνει ο Πούτιν στην εξουσία υποδηλώνουν ότι θεωρεί απαραίτητο να αγοράσει την υποστήριξη των ολιγαρχών, επομένως η δική τους ευαλωτότητα , δείχνει ταυτόχρονα και την δική του ευάλωτη θέση.
Ο άσος στο μανίκι του Πούτιν και το ευρωπαϊκό πλεονέκτημα της άνοιξης
Παρεμπιπτόντως, ένας γρίφος σχετικά με την εικόνα ισχύος της Ρωσίας πριν από την Ουκρανία ήταν πώς ένα κλεπτοκρατικό καθεστώς, κατάφερε να έχει έναν λειτοργικό, αποτελεσματικό στρατό. Μήπως τελικά δεν τα κατάφερε όμως;
Παρόλα αυτά, ο Πούτιν έχει έναν άσο που του απομένει στο μανίκι: Οι απερίσκεπτες πολιτικές, έχουν κάνει την Ευρώπη βαθιά εξαρτημένη από το ρωσικό φυσικό αέριο, αναστέλλοντας ενδεχομένως την απάντηση της Δύσης στην επιθετικότητά του. Αλλά η Ευρώπη καίει κυρίως αέριο για θερμότητα. Η κατανάλωση φυσικού αερίου είναι 2,5 φορές μεγαλύτερη το χειμώνα από ό,τι το καλοκαίρι. Λοιπόν, ο χειμώνας θα τελειώσει σύντομα — και η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει χρόνο να προετοιμαστεί για έναν άλλο χειμώνα χωρίς ρωσικό αέριο, εάν είναι πρόθυμη να κάνει κάποιες δύσκολες επιλογές. Ο Πούτιν μπορεί κάλλιστα να πάρει το Κίεβο. Αλλά ακόμα κι αν το κάνει, θα έχει κάνει τον εαυτό του πιο αδύναμο, όχι πιο δυνατό. Η Ρωσία αποκαλύπτεται πλέον ως υπερδύναμη του Ποτέμκιν, με πολύ λιγότερη πραγματική δύναμη από ό,τι φαίνεται.
Kupyansk again. The treasonous mayor surrendered to the invaders. The people hoisted the flag back.
Slava Ukraini! #UkraineRussiaWar pic.twitter.com/OFfU9UniBR— olexander scherba🇺🇦 (@olex_scherba) March 1, 2022
