Η Κρυπτεία είναι ένας από τους αρχαιότερους θεσμούς που μας έρχεται από την Αρχαία Λακεδαιμονία και είναι σύμφυτη με το στρατιωτικό πνεύμα της πόλης και τις μεγάλες απαιτήσεις εσωτερικής ασφαλείας που υπήρχαν.
Ήταν η Μυστική Υπηρεσία της εποχής, επιφορτισμένη με τη Φύλαξη της Λακεδαίμονος από εσωτερικούς στην αρχή εχθρούς, όπως οι είλωτες, και αργότερα και από εξωτερικούς εχθρούς.
Ήταν η ίδια Ομάδα που μετά από χρόνια παρακολούθησης, εκτέλεσε παραδειγματικά τον Εφιάλτη, ή Επιάλτη, τον Γεφυραίο χωλό (κουτσό στην πιο … Μυστική Παράδοση) που πρόδωσε στους Πέρσες το μονοπάτι των Θερμοπυλών, με αποτέλεσμα τη σφαγή των 301 Σπαρτιατών και 700 Θεσπιέων.
Το 480 π.Χ. ένας Γεφυραίος, ο γνωστός Επιάλτης, πρόδωσε την Ελλάδα στον ξένο κατακτητή, με αποτέλεσμα να θυσιασθεί η αφρόκρεμα της Ελληνικής νεολαίας. Ο προδότης πληρώθηκε πλουσιοπάροχα από τους Πέρσες, οι οποίοι και του έδωσαν καταφύγιο.
Το 469 π.Χ. μας αναφέρει ο Ηρόδοτος ότι ο Επιάλτης γύρισε στην πατρίδα του όπου και δολοφονήθηκε από κάποιον Αθηνάδη. Ο Ηρόδοτος υποσχέθηκε ότι αργότερα στην ιστορία του θα αποκάλυπτε τα περιστατικά γύρω από αυτή την παραδειγματική τιμωρία. Ποτέ δεν το έκανε… η Κρυπτεία τον προειδοποίησε…
Για 11 ολόκληρα χρόνια η Κρυπτεία διατηρούσε Κλιμάκιο στο Καλλίδρομο, ο Αθηνάδης είχε στήσει μια νέα ζωή εκεί, αλλά περίμενε… η Νέμεσις θα έπρεπε να αποδοθεί. Όπως και έγινε, και η Λακεδαίμονα, πόλη του Λύκου, τον τίμησε ιδιαίτερα για την επιβολή του Νόμου στον προδότη. Η Κρυπτεία είχε μάτια σε όλο τον τότε γνωστό κόσμο.
Κάτι που δεν είναι και τόσο γνωστό στους διάφορους «ερευνητικούς» κύκλους, είναι ότι ο θεσμός της Κρυπτείας ενέπνευσε τον Hasan i Sabbah, γνωστότερου και ως «Γέρος του Βουνού», να ιδρύσει το γνωστό Τάγμα των Hashshashins, ή Ασσασίνων.
