«Ήταν αναπάντεχο και εξωπραγματικό»: με αυτά τα λόγια ο Πατρίκ Μοντιανό περιέγραψε στους δημοσιογράφους, που τον περίμεναν στον εκδοτικό οίκο Γκαλιμάρ, τα συναισθήματα στο άκουσμα της βράβευσής του από την Σουηδική Ακαδημία Νόμπελ.
Την είδηση του την ανήγγειλε η κόρη του, ενώ περπατούσε στο δρόμο. Εκείνος συνέχισε να περπατάει για αρκετή ώρα «για να συνέλθει», εξήγησε ο ίδιος.
Αναπάντεχη και «έκπληξη» πραγματική, ήταν η βράβευση και για τον εκδοτικό του οίκο, για τους λογοτεχνικούς κύκλους, αλλά και την ίδια τη Γαλλία συνολικά, γεγονός το οποίο αντικατοπτρίζεται στο σημερινό Τύπο, όπως μεταδίδει το Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων σε ανταπόκρισή του από το Παρίσι.
«Το Νόμπελ που δεν περιμέναμε» είναι ο πρωτοσέλιδος τίτλος της Παριζιέν. Η εφημερίδα εξηγεί: «έξι χρόνια μετά τη βράβευση του άλλου μεγάλου Γάλλου συγγραφέα Ζαν-Μαρί Λε Κλεζιό, η χθεσινή βράβευση του Μοντιανό αποτελεί έκπληξη».
«Πατρίκ Μοντιανό, το Νόμπελ τον κτύπησε κατακέφαλα» σχολιάζει η Φιγκαρό στις λογοτεχνικές της σελίδες, υπογραμμίζοντας την αμηχανία του συγγραφέα που βρήκε «περίεργη» την απόφαση της Ακαδημίας και περίμενε ν’ ακούσει «τα κριτήρια για τη διάκριση, ώστε να καταλάβει και ο ίδιος».
«Δεν το φανταζόμουν», ομολόγησε εξάλλου κι ο εκδότης του, ο Αντουάν Γκαλιμάρ, σε συνέντευξή του στη Φιγκαρό. «Πίστευα πάντα» εξηγεί, «ότι η κριτική επιτροπή της Σουηδικής Ακαδημίας εμφορείται από ιδεολογική και πολιτική επιρροή, γι’ αυτό και βραβεύει συγγραφείς με έντονη πολιτική στράτευση (…). Ο Μοντιανό είναι ένας συγγραφέας με ένα αποκλειστικά δικό του ύφος. Δεν υπάρχει ιδεολογική διάσταση στο έργο του, είναι ένα αγρίμι. Επομένως κάτι έχω καταλάβει λάθος σε σχέση με την Ακαδημία», πρόσθεσε.
Αντιθέτως στο κύριο άρθρο της η Λιμπερασιόν υποστηρίζει ότι για ακόμα μια φορά η Σουηδική Ακαδημία διείδε την πολιτική διάσταση στο έργο του Μοντιανό, όπου «μνήμη και ευαισθησία συνενώνονται κάτω από ένα ιδιαίτερο φως, στο οποίο αντανακλάται η σκόνη του παρελθόντος, ιδίως αυτή που κρύβουμε κάτω από το χαλί (…). Η λεπτότητα αυτή του Μοντιανό είναι ακράδαντα πολιτική και αυτό θέλησε να βραβεύσει η κριτική επιτροπή του Νόμπελ» γράφει η Λιμπερασιόν.
Με την ανακοίνωσή της η Σουηδική Ακαδημία εξηγεί : «Ο συγγραφέας αναφέρεται στις πλέον ασύλληπτες ανθρώπινες μοίρες και αποκαλύπτει τον τρόπο ζωής στην Κατοχή».
Ο Πατρίκ Μοντιανό γεννήθηκε το 1945, επομένως δεν έζησε τη μαύρη περίοδο της Κατοχής, βίωσε όμως τις συνέπειές της.
Με το έργο του (30 και πλέον βιβλία) αναπλάθει το Παρίσι του χθες που έχει βουλιάξει και σβήσει από τις μνήμες.
«Φτιάχνει ένα νέο σκηνικό» γράφει ο κριτικός Μπρούνο Κορτί της Φιγκαρό, «επινοεί ονόματα δρόμων, πλατειών. Τα ονόματα των ηρώων του τα εμπνεύσθηκε συχνά από τους τηλεφωνικούς καταλόγους, ουδέποτε τους περιγράφει, σαν να μην έζησαν ποτέ, σαν να είναι σκιές, ακαθόριστες σιλουέτες (…). Ο κόσμος του έμεινε παγιδευμένος στα χρόνια της Κατοχής και λίγα χρόνια μετά. Με ταλέντο, ο συγγραφέας μας πλοηγεί στο ποτάμι της μνήμης του που κάνεις δεν μπορεί να είναι βέβαιος κατά πόσο είναι αυτοβιογραφική ή μυθιστορηματική».
Θέση που μοιάζει να αποδέχεται ο Πατρίκ Μοντιανό, αφού στο τελευταίο του βιβλίο που έχει τον τίτλο «Για να μη χαθείς στη γειτονιά» χρησιμοποιεί ως υπότιτλο τη φράση του Σταντάλ: «Δεν μπορώ να αποτυπώσω την πραγματικότητα των γεγονότων, μπορώ παρά μόνο τη σκιά τους».
